“Stel je voor,” chef-kok, kookboekauteur en lokale voedselactivist Deborah Madison mijmerde onlangs, “als onze regering ons zou vragen te reageren op de crisis van de opwarming van de aarde, afnemende olie en slechte gezondheid … door moestuinen aan te leggen.”
Wie tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië woonde en de voedselrantsoenering van de jaren veertig meemaakte, kan zich dat niet alleen voorstellen, maar ook herinneren. Als onderdeel van de oorlogsinspanning werd iedere burger aangemoedigd om zijn land en gazons om te zetten in voedsel voor zichzelf en voor de troepen. De miljoenen tuinen, braakliggende terreinen en omgebouwde gazons en bloembedden bij gemeenschapscentra, speelplaatsen van scholen en gebedshuizen werden "overwinnings-tuinen" genoemd en vormden jarenlang een belangrijke bron van fruit, groenten, noten en peulvruchten die in oorlogstijd moeilijk te produceren waren vanwege de verminderde mankracht en de benzinerantsoenen.
Buren deelden en ruilden producten met buren, de zomerovervloed werd ingeblikt of opzij gezet voor het eten in de winter, en veel Amerikanen aten lokaal op een manier die niet meer was voorgekomen sinds hun voorouders naar dit land emigreerden.
Als het idee van lokaal eten en de daaraan gerelateerde onderwerpen (zorgen over de beschikbaarheid en betaalbaarheid van voedsel en de hoge milieu- en geldkosten van het transport van voedsel over grote afstanden) je bekend in de oren klinken, dan komt dat waarschijnlijk omdat deze onderwerpen de afgelopen jaren in het nieuws zijn geweest. Voor veel lezers van MOTHER EARTH NEWS en een groeiende verzameling auteurs, voedselactivisten en tuinexperts is de herfst de tijd van het jaar om onze gazons weer om te gooien, op zoek naar economische, ecologische en fysieke gezondheid.
Gemeenschapsactiviste en auteur Heather Flores en haar boek Food Not Lawns: How To Turn Your Yard Into a Garden and Your Neighborhood Into a Community was een radicale oproep aan de stadsbewoners van Amerika’s om hun verzorgde gazons en achtertuinen om te vormen tot voedselproducerende tuinen waarvan niet alleen de bewoner maar hun gemeenschap als geheel kan profiteren. Toen het boek verscheen leek het idee wat revolutionair, maar nu blijkt het bij Amerikanen aan te slaan op een manier die sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer is voorgekomen.
Descanso Gardens: Eerst kunst, dan activisme
Descanso Gardens, een openbare tuin van 150 hectare op slechts 20 minuten van het centrum van Los Angeles, is al meer dan vier decennia een showcase van formele botanische displays. In 2008, geïnspireerd door een seminar ter plaatse met de plaatselijke architect Fritz Haeg, werd een grote verandering doorgevoerd in Descanso&rsquo's Center Circle, de eerste tentoonstellingsruimte die bezoekers bij binnenkomst in de tuinen zien. Het werd afgebroken en vervangen door een vergelijkende tuin met een verzorgd gazon en een eetbare tuin.
Hoewel hij formeel is opgeleid als architect, heeft Haeg de laatste jaren doorgebracht als tentoonstellingskunstenaar. Op een bepaalde tentoonstelling in Kansas kreeg het idee om een “eetbaar landgoed,” of overwinningstuin-achtige eetbare voortuin, te creëren. De tentoonstelling in 2005 was zelfs zo populair dat de installatie leidde tot soortgelijke projecten van Haeg in Zuid-Californië, New Jersey, Austin, Texas, Baltimore en Londen. De successen op elke projectlocatie waren voor Haeg aanleiding om de ervaringen te beschrijven in Edible Estates: Attack on the Front Lawn, en resulteerde in een boektournee die Haeg naar Descanso Gardens bracht.
Brian Sullivan, de senior tuinbouwer van Descanso Gardens die verantwoordelijk is voor de planning van nieuwe tentoonstellingen, werd geïnspireerd door Haeg&rsquo's pleidooi voor eetbare landschappen. De beslissing om zijn ideeën uit te voeren was gemakkelijk, zegt Sullivan. “In een tijd waarin mensen zich zorgen maken over de kosten van voedsel, de veiligheid van het voedsel dat ze eten, de impact van het importeren van voedsel over grote afstanden en de kosten van brandstof, waarom zouden we dan geen tentoonstelling aanbieden die bezoekers in staat stelt om zelf te zien welke opties ze hebben om hun leven en levensstijl te verbeteren?”
Zo ontstond de Eetbare Landgoederen Demonstratietuin. Een klein skelet dat het Amerikaanse huis symboliseert wordt geflankeerd door zowel een gewoon gazon als een eetbaar gazon, of moestuin. Beide gazons worden gecontroleerd door het tuinbouwteam van Descanso en lokale schoolkinderen, die meten hoeveel water, kunstmest, arbeid en brandstof elk gazon nodig heeft. Ze meten ook de output: geoogst voedsel, groen afval en biodiversiteit.
Midden in het voorjaar bij de toch al warme temperaturen van Zuid-Californië produceerde de demonstratietuin al vroeg bladgroen, bonen, aardbeien, kruiden en eetbare bloemen. Sommige planten die hadden overwinterd, mochten uitgroeien, zodat studenten ervan konden leren, en omdat Haeg ze mooi vindt.
“Veel van de bezoekers van de tuin verwachten de ongerepte, ongelooflijk gemanicuurde botanische tuinen en brede, open gazons die je meestal vindt in een stedelijke, openbare ruimte zoals Descanso Gardens,” “Dan lopen ze naar binnen en vinden onze eetbare tuin en maken kennis met een ander soort schoonheid. De tuin biedt een verscheidenheid aan kleuren, vormen en texturen die net zo mooi zijn — soms zelfs nog mooier — dan wat men gewoonlijk in een voortuin ziet. Bovendien is het eetbaar! We vragen mensen om in hun geest en in hun gemeenschap opnieuw te definiëren wat schoonheid is;
Demonstratietuinen: Ervaringsleren
Een van de onmiskenbare schoonheden van de demonstratietuin is de geur. Een verscheidenheid aan fruitbomen — waaronder kaki, granaatappel, appel, kumquat, nectarine en een brede selectie van citrus — staan in bloei, en de geur van hun bloesems draagt een grote afstand in de lentelucht. Er is een gestaag gezoem van bijen rond de bloeiende bomen en bosbessenstruiken. Vlinders en vogels fladderen in en uit de tuin, schijnbaar onbewust van de mensen die over het pad wandelen.
Iemand merkt op dat het aantal zaailingen dat klaar is om te planten beter lijkt te passen in een tuin die twee keer zo groot is als de demonstratietuin, maar Sullivan glimlacht gewoon. “Mensen zijn verbaasd over de enorme hoeveelheid eetbare producten die uit deze ruimte komen. De productie van deze tuin zou gemakkelijk de productiebehoeften van een gezin kunnen dekken of bijna dekken en het is maar een fractie van de grootte van het gazon van de meeste huiseigenaren. We moedigen de kinderen die in de tuin werken en bezoekers aan om een boon, een aardbei of een takje rozemarijn te proeven, en ze maken niet eens een deuk in wat er geproduceerd wordt. Sullivan zegt zelfs dat wat niet geplukt en opgegeten wordt door de schoolkinderen die deelnemen aan het onderzoek en willekeurige bezoekers, geoogst en gedoneerd wordt aan de plaatselijke voedselbank.
Voedselgazons van alle smaken
Hoewel Descanso Gardens een geweldig voorbeeld is van een eetbaar tuinproject — compleet met financiële en milieu-return-on-investment statistieken — is het zeker niet de enige. Honderden eetbare landschappen en overwinnings tuinen duiken overal in het land op.
Sommige, zoals de Haeg projecten in Lakewood, Californië (een voorstad van Los Angeles), en Austin, Texas, bevinden zich in grote metropolen. Onder impuls van uitgebreide media-aandacht hebben zij duizenden kijkers laten zien hoe zorgvuldig geplande eetbare landschappen eruit zien.
Andere projecten zijn begonnen als prijsgedreven verklaringen over de behoefte aan betaalbare biologische producten en granen. In Northampton, Massachusetts, begonnen de eigenaars van de Hungry Ghost Bakery klanten heirloom tarwebessen te geven om in hun eigen tuin te planten. Ze hopen dat de plaatselijke bevolking genoeg tarwe kan verbouwen om de behoefte aan biologisch meel van de bakkerij te dekken.
In Scottsdale, Ariz, meldt een kunstenares die haar voortuin heeft veranderd in een eetbare tuin, dat auto's in de buurt aanzienlijk langzamer rijden als de chauffeurs kijken wat er groeit.
In de Pacific Northwest spreken tuinclubs, universitaire voorlichtingsprogramma's en deskundigen in eetbaar landschapsontwerp en de achterliggende filosofie voor uitverkochte en uitverkochte groepen. En voor degenen die geen gazons hebben om te slopen en te vervangen, zijn de mogelijkheden van gemeenschapstuinen zeer populair gebleken. In het stedelijke Seattle bijvoorbeeld is er al plaats voor 6.000 tuiniers, maar er staan nog eens duizend mensen op een wachtlijst voor een stuk grond.
Niets van deze populariteit verbaast Charlie Nardozzi, expert in eetbare landschappen en senior tuinbouwer bij de National Gardening Association. “Wat we nu hebben, in deze economie, is wat ik graag een ‘perfecte storm van eetbare tuinen&rsquo noem; die is aangewakkerd door zorgen over de opwarming van de aarde, de impact van koolstof en onze individuele koolstofvoetafdrukken, en ook door zaken als voedselveiligheid, voedselzekerheid, energieprijzen en voedselprijzen. Een deel ervan heeft zeker te maken met economie; historisch gezien is het zo dat wanneer de inflatie stijgt en de economie daalt, er een hernieuwde belangstelling voor tuinieren is. Ik denk dat mensen zich beginnen af te vragen waarom ze 4 dollar betalen voor biologische sla, terwijl ze twee of drie dozijn kroppen sla kunnen kweken voor minder dan dat;
Volgens Nardozzi, “Mensen willen een zekere mate van controle over hun leven wanneer er onzekerheid en een gevoel van chaos heerst. Dit omvat alles van stijgende prijzen tot zorgen over veiligheid en beschikbaarheid. Ervan uitgaande dat je biologisch tuiniert, betekent een deel van je voedsel uit je eigen tuin halen dat je je geen zorgen hoeft te maken over besmetting met pesticiden en dat je ook niet hoeft te wachten op vliegtuigen en opleggers vol met producten uit Chili en Florida.
Met dat in gedachten, en met bronnen als Haeg’s Edible Estates: Attack on the Front Lawn en Flores’ Food Not Lawns blijven aanzetten tot rondleidingen en aanvragen voor demonstratietuinen. Zouden we de wedergeboorte van overwinnings-tuinen uit de Tweede Wereldoorlog kunnen zien?
Inspiratie voor Uw eetbare gazon
- Food Not Lawns: hoe u uw tuin in een tuin kunt veranderen en uw buurt in een gemeenschap door Heather C. Flores (Chelsea Green, 2006)
- Eetbare landgoederen: aanval op het voorgazon door Fritz Haeg, et al. (Metropool, 2010)
- Eetbare landschapsarchitectuur door Rosalind Creasy (Sierra Club, 2010)
- Uw eetbare landschap natuurlijk ontwerpen en onderhouden door Robert Kourik en Rosalind Creasy (Permanent, 2005)
- De eetbare tuin door de redactie van Sunset Books (Oxymoor House, 2004)
- Meerjarige groenten: van artisjokken tot Zuiki Taro, een tuingids voor meer dan 100 heerlijke en gemakkelijk te kweken eetwaren door Eric Toensmeier (Chelsea Green, 2007)
- The Bountiful Container: maak containertuinen van groenten, kruiden, fruit en eetbare bloemen door Rose Marie Nichols McGee en Maggie Stuckey (Workman, 2002)
- Ongelooflijke groenten uit zelfwater gevende containers door Edward C.Smith (Storey, 2006)
- Landschapsarchitectuur met groenten en fruit door Fred Hagy (Overlook, 2001)
